ایران به لحاظ برخورداری از موقعیت کوهپایه‌ای و آب و هوای خشک و نیمه‌خشک، اگرچه در مقایسه با دیگر کشورها مقدار بارش کمتری دارد و طی سال‌های نرمال، میزان بارشش حدود 250میلی‌متر است اما در برخی نقاط کشور بارش‌ها باشدت و دبی سریع بوده است که با درنظر گرفتن خشکی طبیعت، پس از یک بارش بلافاصله رواناب‌ها ایجاد شده و درصورت شدت بارش باعث می‌شود سیلاب پدید آمده و خسارات هنگفتی به منابع کشاورزی و اموال و حتی جان مردم برسد.
همچنین در مناطقی از کشور ممکن است درصد بالایی از بارندگی سالانه در یک شبانه‌روز رخ دهد. همین عامل به همراه شیب‌های تند کوهستانی البرز و زاگرس(که شهر‌های ما را در دامنه خود جای داده‌اند) باعث شده است که بروز سیل یکی از نگرانی‌های اصلی(تقریبا در تمام فصول سال) باشد.
میزان خسارت ناشی ازگل‌و‌لای در سیل‌های ایران بسیار بالاست
به گزارش مهر، این در حالی است که سیل در ایران به دلایل ویژگی‌های زمین‌شناسی و تخریب‌های زیست‌محیطی با گل‌و‌لای زیادی همراه است و به این علت، اغلب سیل‌ها در ایران، خسارات زیادی وارد می‌کنند. طبق گزارش‌های طرح ملی آمادگی و کنترل سوانح طبیعی کشور، ایران در 25سال گذشته با 967سیل روبه‌رو بوده که از این میان 117سیل بسیار مهم بوده و خسارات و تلفات فراوانی داشته‌اند. طی این سال‌ها به‌طور متوسط با 39سیل در سال، 916میلیارد و 200میلیون تومان به کشور خسارت وارد شده است که متوسط خسارت سالانه 36میلیارد و 600میلیون تومان بوده است. اما متأسفانه هنوز هم موضوع سیل و مدیریت و کاهش خسارات آن در کشور مورد توجه جدی قرار نگرفته و فقط زمانی که سیلاب مخربی جاری می‌شود و فاجعه‌ای به‌وجود می‌آید، توجه مسئولان و متخصصان به آن جلب می‌شود.
راهکار بسیار مؤثر در پیشگیری و کاهش خسارات سیل
اگر چه بررسی طرح‌های مهار سیلاب که به‌صورت محدود و پراکنده در سطح کشور مطالعه و اجرا شده‌اند، نشان می‌دهد یک راه‌حل مشخص و مطمئن برای تمام مناطق سیل‌گیر وجود ندارد اما بدیهی است پدیده سیل به‌رغم همه پیچیدگی‌هایش قابل بررسی و مطالعه بوده و می‌توان در جهت مهار وکاهش خسارات آن و حتی بهره‌برداری اقتصادی از سیل راه‌حل‌های مناسبی جست‌وجو کرد. یکی از راهکارهای بسیار مؤثر در پیشگیری و کاهش خسارات سیل انجام پروژه‌ها و عملیات آبخیزداری است. آبخیزداری به‌معنای اجرای عملیات بیولوژیک و مکانیکی به‌منظور تقویت پوشش گیاهی، حفاظت خاک و افزایش نفوذپذیری و در نتیجه کاهش پتانسیل سیل‌خیزی منطقه است.
اجرای طرح‌های آبخیزداری شهری توسط سازمان جنگلها
سال1389 رئیس سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری وقت با بیان اینکه شهرها در معرض وقوع سیل، تعرض و تغییر هستند، وعده داده بود: سازمان جنگلها طرح آبخیزداری شهری را به‌زودی اجرایی می‌کند. وی با بیان اینکه شهرها معمولا دستخوش تغییرات و تعرضات مختلف قرار می‌گیرند و در حال حاضر 60 شهر از 255شهر کشور در معرض سیل هستند، گفته بود: برای جلوگیری از این قبیل مسائل، طبق برنامه باید آبخیزداری شهری در کل شهرها توسط این سازمان اجرایی شود. اما معاون آبخیزداری سازمان جنگلها و مراتع به مهر می‌گوید: طرح آبخیز داری شهری از سال1375 در بسیاری از شهرها اجرا شده و به‌عنوان مثال در حال حاضر 80درصد حوضه آبخیز شمال تهران تکمیل شده است. سازمان جنگلها درصورت تأمین اعتبار ظرف سه سال طرح‌های آبخیزداری شمال کشور را اجرا می‌کند.
به گفته پرویز گرشاسبی، سازمان جنگلها ظرفیت اجرای طرح‌های آبخیزداری در شمال کشور را نیز درصورت تأمین اعتبار ظرف مدت سه‌سال دارد اما به‌نظر می‌رسد استانداری‌های شمال کشور با وجود خسارت‌های مالی فراوانی که به‌دلیل اجرا نشدن این طرح‌ها به‌بار می‌آید حاضر به تأمین این اعتبارات نیستند.
اعتبار 1/5 میلیارد تومانی برای اجرای طرح آبخیزداری حوضه بهشهر تأمین نشد
او اضافه کرد: مطالعات حوضه آبریز 36هزار هکتاری شهرستان بهشهر به‌طور کامل انجام شده و پیشنهاد اجرای این طرح به فرمانداری بهشهر داده شده که نیازمند اعتباری حدود 1/5میلیارد تومان است که متأسفانه تا‌کنون این اعتبار تأمین نشده و در سال‌جاری تنها 50میلیون تومان از آن محقق شده است. گرشاسبی در ادامه افزود: اعتبار طرح‌های آبخیزداری باید از محل اعتبارات استانی تأمین شود که استانداری‌ها به این امر توجه نمی‌کنند. او به خسارت ناشی از بروز سیل در این استان‌ها که صدها برابر این اعتبارات است اشاره می‌کند؛ « اما مسئولان همچنان از این تجارب درس نمی‌گیرند و در تأمین اعتبارات کوتاهی می‌کنند». به گفته گرشاسبی، در حال حاضر حوضه آبخیز نکا که یکی دیگر از حوضه‌های سیل‌خیز کشور است با استفاده از تجارب کشور‌های پیشرفته یعنی سازه‌های مشبک که سرشاخه‌های درختان را جمع‌آوری می‌کند تکمیل شده است. معاون آبخیزداری سازمان جنگلها اجرا نشدن طرح‌های آبخیزداری، تجاوز به حریم رودخانه‌ها و عدم‌پاکسازی مسیر پل‌های شهری را مهم‌ترین عوامل ایجاد سیل می‌داند. او می‌گوید: درصورتی که اعتبار طرح آبخیزداری بهشهر تأمین شود به‌زودی می‌توان آن را اجرا کرد و مانع بروز حوادث بعدی شد.
